1985. Familja Popa nga Durresi arrin te hyje ne ambasaden italiane dhe aty kerkon strehim politik. Shteti totalitar peson nje "shock" te vertete. Ishte nje ngjarje e pa precedent jo vetem ne Shqiperi, por edhe ne mbare vendet ish-komuniste te Europes Lindore. Ky ishte rasti i dyte qe ne nje ambasade te huaj kerkohej strehim politik, mbas atij te kardinalit hungarez Mindszenty i cili, fill pas revolucionit hungarez te vitit 1956, u fut ne ambasaden amerikane ne Budapest dhe mundi te dale prej andej vetem ne vitin 1971.
Dhjetor 1985.
Gjashte vete, te veshur si te huaj e duke folur ne gjuhen e Dantes, arriten te mashtrojne policin e sherbimit e te hyjne ne ambasaden italiane duke u hequr si turiste. (Thuhet se polici ne fjale, kish patur nje cast hezitimi, por nuk i pat ndaluar te kalonin matane portes se madhe prej hekuri). Te gjashte turistet, te cilet ishin shqiptare, kerkuan menjehere strehim politik dhe i deklaruan ambasadorit italian se, ata kishin me vehte nje sasi helmi shume te forte te cilin nuk do te hezitonin t'a perdornin, po qe se ai i dorezonte ne duart e Sigurimit ...
Ata ishin te moshave nga 40-60 vjec, vellezer e motra te familjes Popa, bij te nje ish-farmacisti me emer nga qyteti i Durresit. Dy prej pjestareve te asaj familje, fill mbas clirimit, kishin mundur te arratiseshin. Por, per ate krim e kish pesuar pjesa tjeter e saj. Ajo ish internuar dhe qe cilesuar armike. Ne kushtet e jetes cnjerezore e ne mizerje te plote, asnjeri prej tyre s'kish marre guximin te martohej e te krijonte familje. Keshtu qe, te gjithe, kishin mbetur beqare ...
Nje dite, vecmas nga njeri-tjetri per te mos ne sy, ata qene larguar nga fshati ku banonin e ishin nisur ne drejtim te Tiranes. Me te mbrritur aty, kishin lene takim te ndodheshin ne nje ore te caktuar, jo larg ambasades italiane. Qellimi: zbatimi i planit te menduar prej kohesh. Pra, hyrja ne ambasade dhe kerkimi i azilit poltik ne territorin e saj. E, pastaj, kerkesa per te dale prej saj, te vdekur ose ndofta, te gjalle, drejt ... Italise.
Ngjarja, shkaktoi nje termet shtate ballesh jo vetem ne Tirane, por dhe ne gjithe vendin.
Nje gje e tille nuk kish bere vaki e askujt nuk i kish shkuar ne mendje kurre. Pas kesaj, njerezit prisnin c'do ndodhte. Udheheqja shqiptare e cilesoi incidentin jashtezakonisht te rende e pa precedent. Pak ore mbas njoftimit per futjen e shtetasve shqiptare ne ambasade, territori i saj u rrethua me mbi 600 police. Po ate mbremje, televizioni italian e transmetoi lajmin duke e cilesuar ngjarjen shkak te mundshem per krize diplomatike mes dy vendeve.
Nga casti ne cast pritej qe, per nxjerrjen e te arratisurve ne ambasade, te nderhyej me force. Opinioni publik ne kryeqytet, ne pergjithesi, ishte i bindur se ajo gje do te ndodhte e qe vetem ceshtje or-_ Partia, natyrisht, s'do lejonte absolutisht asnje alternative tjeter. Ndryshe, ajo do te kish pasoja te renda per vete vijen dhe prestigjin e saj. Nga ana tjeter, nese pjestaret e familjes Popa do te lejoheshin te dilnin nga Shqiperia, ishte e natyrshme qe episode te tilla do te perseriteshin edhe ne ambasada te tjera.
Jo! Jo! Alternative tjeter nuk kishte.
Shteti do te demostronte forcen e vetem forcen.
Tensioni qe ne kulm. Ambasadori italian Gentile, mbas kerkeses se ashper, kategorike e kercenuese te pales shqiptare, refuzoi t'i dorezoje gjashte te arratisurit. Por, megjithate, ai u dha urdher rojeve italiane qe, ne rast sulmi nga policia shqiptare, te mos benin asnje rezistence. Ne fakt, ai edhe besonte edhe s'besonte ne mundesine e nje alternative te tille. Me teper, i druhej ndonje sulmi spontan popullor, te organizuar nga policia sekrete te cilet mund te hynin brutalisht ne territorin e ambasades per te nxjerre jashte tradhetaret.
Megjithate, ne ditet qe pasuan, asgje e tille s'ndodhi. Autoritetet, nepermjet nje note te Ministrise se Jashtme, i bene te ditur z.Gentile se, incidenti qe teper i rende e se do kish pasoja te papelqyeshme gjer ne nderprerjen e marrdhenieve diplomatike mes dy vendeve. (Sipas disa burimeve, ne gjirin e Byrose Politike e cila perbehej prej 13 anetaresh, 6 prej tyre kishin mbeshtetur fuqimisht variantin e nje nderhyrje me force ne ambasade. Pra, sulmi dhe nxjerrja forcerisht e pengjeve prej saj, qe evituar vetem per nje vote ... )
Por, prape, ambasadori italian vazhdonte te mos besonte se nje gje e tille mund te ndodhte. Sic dukej, ai gjykonte se ne fund te fundit, shteti shqiptar me gjithe autoritarizmin e tij prepotent, nuk do nxitonte te gabonte duke demostruar forcen e armet. Nje veprim i tille do shkaktonte reagime nderkombetare. Nga ana tjeter, ne gjendjen e rende e teper te veshtire ekonomiko-politike ku ndodhej vendi, nderprerja e marrdhenieve diplomatike me Italine, nuk do te qe nje vendim i cili mund te merrej me lehtesi.
Po, kish edhe dicka tjeter, e cila luajti rol te madh pengues ne mundesine e aplikimit te forces e qe ndikoi gjithashtu ne menjanimin e krizes. Ambasada, s'ndodhej ne toke shqiptare, por ne territorin e nje vendi tjeter. Per kete, italianet i paguanin cdo vit e rregullisht qirane pronarit te saj te vjeter, te cilet ishin pikerisht ... SHBA. (Ata i'a kishin blere token shtetit shqiptar sipas konventave nderkombetare qysh gjate mbreterise se Zogut te I - re). Keshtu qe, duke sulmuar ambasaden italiane, shteti shqiptar uzurponte me force nje pjese te territorit te SHBA. Per nje shaka te tille, pavaresisht nga egersia e frazeologjise kunder SHBA, as qe mund te behej fjale.
Faktikisht, ne rrethana te tilla, autoritetet shqiptare s'bene asnje tentative per ushtrim force, por ndryshuan taktike e vune ne veprim dhelperine. Keshtu, nje dite, papritur, ambasadori italian u thirr ne Ministrine e Jashtme ku u njoftua se qeveria e vendit te tij, sa kish njoftuar se qe dakord e jepte pelqimin per dorezimin e krimineleve. Tani, pengese per mbylljen e incidentit, mbetej vetem ambasadori i cili me kokefortesine e tij, qe bere shkaktari kryesor ne tensionimin e marredhenjeve te mira shqiptaro-italiane. Por, dredhia qe teper e trashe dhe, ambasadori Gentile, u rezervua duke mos bere asnje veprim e duke deklaruar se do te qendronte ne pritje te konfirmimit te lajmit nga Farnesina (Ministria e Jashtme ne Rome).
Edhe mbas atij deshtimi, shteti shqiptar vazhdoi te mbaje ne fuqi tensionin dhe gjendjen e jashtezakoneshme perreth ambasades. Gjate gjithe asaj periudhe, ajo mbeti vazhdimisht e rrethuar me police, civile te Sigurimit si edhe furgone me aparatura qe pergjonin bisedat telefonike te diplomateve. Me larg saj, nje duzine veturash po te Sigurimit, qendronin te parkuara pergjate trotuarit, i cili qarkonte ambasaden italiane dhe ate franceze.
(Natyrisht, ajo pamje rrethimi luftarak, nuk i jepte ndonje imazh te bukur kryeqytetit shqiptar. Shoqeruesit e grupeve te pakta turistike te cilet kalonin ne Rrugen e Elbasanit, ishin udhezuar qe me cdo kusht t'u terhiqnin vemendjen turisteve, ne menyre qe ata te mos i hidhnin syte nga rezidenca e ambasades italiane qe i ngjante nje fortese te rrethuar nga te kater anet)
Gjate asaj periudhe, - kujton nje diplomat i huaj - ne nje darke zyrtare, zv/ministri i Puneve te Jashteme, S.Plaka, duke i rene me grusht tavolines ku kish zene vend, tha me inat e ze te larte: Edhe sikur, ata njerez qe jane strehuar aty te rrojne njeqind vjet, ne do t'a mbajme te rrethuar ambasaden italiane, po per njeqind vjet... !
Me pas, ambasadori italian kish marre nje leter te shkruar ne menyre vullnetare nga nje grup qytetaresh te Tiranes, te cilet i shkruanin se ishin te indinjuar nga mbrojtja qe ai u bente rrugaceve tradhtare. Natyrisht qe, edhe ajo tentative e ideuar nga Sigurimi, nuk beri asnje efekt. Pas kesaj, hyri ne veprim shtypi i cili nisi nga kercenimet duke e akuzuar ambasadorin Gentile direkt, si nje person me te kaluar fashiste. Por, megjithate, nga ajo situate plot tensione, ne fund ishin italianet qe dolen te fituar. Vete ambasadori, i kish treguar nje kolegut te tij ne konfidence se, tek kalonte para dyqanit te vetem ku psonisnin diplomatet, shpesh here ish ndeshur me te rinj qe i thoshin me ze te ulet: Viva Italia ! ...
Sigurisht qe, ne rrethanat e krijuara, cdo diplomat italian gjurmohej ngado qe shkonte. Kur ecte me makine, biciklete apo ne kembe. Keshtu, sa here qe delnin nga ambasada, veturat e tyre kontrolloheshin imtesisht, fill mbasi kalonin pragun e saj. Me pas, pa bere as dyqind metra, te tjere police e civile, perseritnin po te njejten gje. Natyrisht qe, ne ato kushte, italianeve u duhej te ruanin vazhdimisht durimin e gjakftohtesine, per te evituar ndonje incident te mundshem e me pasoja.
... Kater motrat e dy vellezerit Popa, u strehuan per me teper se kater vjet ne dy dhoma te vogla te ambasades italiane. Ne fillim, ata ishin plot shpresa, por me vone, kur puna e tyre nuk s'gjente zgjidhje, ata u tremben se mos i dorezonin. Por, edhe kur u siguruan se do ishin vazhdimisht nen mbrojtjen e shtetit italian, ata rrojten me friken se nje dite njerezit e Sigurimit do te arrinin t'i rrembenin ose, ne te kunderten, do te vdisnin aty te mbyllur si ne burg, pa e provuar kurre lirine e enderruar.
Gjate asaj periudhe, nga frika, asnje prej tyre s'guxonte te dilte qofte edhe per pak caste jashte pragut te shtepise a ne kopshtin e ambasades. Ata druheshin se mund te goditeshin se largu prej ndonje snajperi. Kur, ne majin e vitit 1990, fill mbas vizites se sekretarit te pergjithshem te OKB -se, Perez de Kuelar, qeveria shqiptare dha lejen per largimin e tyre drejt Italise, fati i familjes Popa pothuajse qe harruar krejtesisht.
Krijoni Kontakt